Rak gruczołu krokowego zwykle występuje u mężczyzn powyżej wieku średniego. Jest on bardzo rzadki u mężczyzn poniżej 45 roku życia.

Dokładna przyczyna raka prostaty jest nieznana, lecz w niektórych przypadkach może to być skłonność dziedziczna. Jeżeli jeden lub więcej członków rodziny jest dotkniętych tą chorobą, radzi się, aby pozostali mężczyźni skonsultowali się z lekarzem. U mężczyzn, którzy stosują dietę bogatą w tłuszcze lub są rasy czarnej, ryzyko rozwoju raka gruczołu krokowego jest większe.

Rak prostaty może wynikać z zaburzenia równowagi określonych czynników chemicznych organizmu, zwanych czynnikami wzrostu, które kontrolują wzrost komórek gruczołu krokowego. Niekontrolowany wzrost komórek może być również wynikiem uszkodzenia materiału genetycznego (DNA) w komórkach prostaty.

Rak gruczołu krokowego zwykle rozwija się w zewnętrznej części prostaty. Powoduje on często zmianę struktury gruczołu, przyczyniając się do wzrostu jego spoistości. Może to zostać wykryte przez lekarza podczas wykonywania badania przez odbyt - per rectum.

Raka gruczołu krokowego można również wykryć w tkance prostaty usuniętej podczas zabiegu związanego z łagodnym przerostem gruczołu krokowego. Podejrzenie raka prostaty istnieje także w przypadku nieprawidłowego wyniku badania krwi (niewłaściwe stężenie swoistego antygenu gruczołu krokowego - PSA). Prawidłowa wartość PSA wynosi poniżej 4 ng/ml.